Lojistik Performans İndeksi (LPI) raporu, Dünya Bankası’nın “Küresel Ticaret ve Bölgesel Entegrasyon Birimi” tarafından 2007 yılından bu yana belirli aralıklarla yayınlanıyor. Raporun amacı dünyadaki ülkeleri lojistik performanslarına göre sıralamak ve birbirleriyle karşılaştırmaktır.

Raporun belirli bir periyodu yoktur. 2007 yılında ilk kez yayınlanan rapor, 2008 ve 2009 yılında yayınlandı ve sonrasında 2010 yılından itibaren 2018 yılına kadar her 2 yılda bir yayınlamaya devam etti. Malum pandemi ile dünyada pek çok lojistik süreç aksayınca rapor 5 yıl üst üste yayınlanmadı. Sonrasında Nisan 2023’te yeni bir sayı yayınlandı. Tüm bu raporlar dikkate alındığında şu ana kadar yayınlanmış toplam 7 adet rapor bulunuyor.  

Rapor neden önemli?

Raporda, her sayısında farklı olmak üzere genelde 130 civarında ülkenin lojistik performansı, belirli bir metodoloji ile ölçülüyor ve katılımcı ülkeler performanslarına göre sıralanıyor. Aslında rapor bir tür anket ile yürütülen “algı çalışması”. Anketi dolduran katılımcılardan belirli dönemlerde veri toplama formlarının (anket) online olarak doldurulması isteniyor. LPI anketini dünyanın çeşitli ülkelerinde yer alan, uluslararası lojistik hizmet sağlayıcıları dolduruyor. Katılımcıların hepsi uluslararası taşımacılıkla ilgilenen orta ve üst düzeydeki yöneticilerdir. Bu kişiler aktif olarak dünyada farklı ülkeler arasında taşımacılık işi yaptıkları için güncel uygulamalardan haberdardır. Dolayısıyla kullandıkları rotalara ilişkin yaşadıkları olumlu/olumsuz değişimleri doğrudan deneyimlerler. İlave olarak katılımcılar seçilirken bazı sınıflandırmalara tabi tutularak belli bir grupta yığılmalar engellenir. Katılımcılar denize kıyısı olan ülkeler, denize kıyısı olmayan ülkeler, düşük/orta/yüksek gelir seviyesine sahip ülkeler gibi gruplara ayrılır.

Özetle lojistik performansı iki farklı perspektiften ölçüyor: ilki ortak ülkeleri değerlendiren uluslararası lojistik profesyonellerinin algılarına dayanıyor, diğeri ise tedarik zinciri izleme/takip bilgilerini kullanarak küresel ticaretin gerçek hızını ölçüyor. Veriler elde edildikten sonra Dünya Bankası’ndaki uzman bir ekip anket sonuçlarını analiz ederek raporu yazıyor.

Rapor ile ülkeler lojistik konusunda dünyada nasıl “algılandıklarını” görebiliyor. İlave olarak ülkeler güçlü ve zayıf yanlarını raporda görebiliyor. Bilindiği gibi gelişmiş bir lojistik altyapısı ile ticari gelişim doğru orantılıdır. Yapılan bir araştırmaya göre LPI puanındaki her %10’luk artış sırasında, ülkenin dış ticareti de %69 oranına kadar artıyor. Tedarik zinciri iyi olan ve tedarik zinciri doğru yönetilen şirketler %50 daha fazla satış gelirine ve % 20 daha fazla karlılığa sahip olabiliyor.

LPI kriterleri nedir?

Raporda 6 ana değişken sorgulanıyor. Bunlar:

1.     Gümrük ve sınır denetim kurumlarındaki gümrükleme işlemlerinin etkinliği (hız, basitlik, formalitelerin tahmin edilebilirliği vb.)

2.     Taşımacılık ve ticaret ile bağlantılı altyapının kalitesi

3.     Rekabetçi fiyatlarla sevkiyat düzenleyebilme kolaylığı

4.     Lojistik hizmetlerin yetkinliği ve kalitesi

5.     Sevkiyatların izlenme ve takip edilme kolaylığı

6.     Sevkiyatların planlanan veya beklenen süreler içinde varış yerine ulaşma sıklığıdır.

Bu 6 değişkenin kendi içinde bir mantığı vardır. İşletmelerin ve kamunun politika düzenleme alanları olarak ifade edilen girdiler gümrükler, altyapı ve yetkinlik/kalite olurken, hizmet sunum performansının çıktıları olarak zamanlama, uluslararası taşımalar ve izleme/takip değişkenleri belirlenmiştir. Oluşturulan ölçüm modelinden de anlaşılacağı gibi çıktı değişkenlerinin kalitesi girdi değişkenlerinin kalitesine doğrudan bağlıdır.

LPI raporlarının en iyileri

Raporda Almanya, Hollanda, İsveç, Belçika, Singapur, Birleşik Krallık, Japonya, Avusturya, Hong Kong ve ABD gibi gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerin değerleri her zaman en üst sıralarda çıkıyor. 2023 raporunda ise ilk 5 sırada sırasıyla Singapur, Finlandiya, Danimarka, Almanya ve Hollanda yer alıyor. Kriterler bazında bakıldığında ise:

·       Gümrük uygulamalarında Singapur,

·       Altyapı yeterliliğinde Singapur,

·       Yetkinlik ve kalitede Finlandiya,

·       Uluslararası taşımalarda Singapur,

·       Zamanlamada Singapur ve Finlandiya,

·       İzleme takipte ise yine Singapur en yüksek puanlar ile ön sıralarda yer alıyor.

Genel olarak rapor sonuçları değerlendirildiğinde pandeminin neden olduğu lojistik kesintilerine ve küresel tedarik zinciri krizine rağmen, ortalama genel puanlar 5 yıl önce 2018 yılında elde edilen sonuçlar ile benzerdir. 2023 raporundaki yeni göstergeler, gecikmelerdeki yaygın farklılıklara işaret ediyor ve dünya genelinde tedarik zinciri güvenilirliğine işaret ediyor.

LPI raporunda Türkiye

2007 yılında yayınlanan ilk raporda genel sıralamada 3,15 puan ile 34. sırada yer alan Türkiye sonraki raporlarda bir tek 2012 yılında kayda değer bir gelişme göstermiş, 2018 yılında ise 47. sıraya kadar gerilemiştir. 2023 yılı raporunda ise Türkiye 38. sırada yer alıyor.  Bu değer elbette önceki rapora göre önemli bir artış olsa da geçmişteki verilere göre hallen düşüktür.

Kriter bazında bakıldığında ise Türkiye’nin,

·       Gümrük kriterinde 3,0 puan ile 47. sıraya yükseldiği,

·       Altyapı kriterinde 3,4 puan ile 43. sıraya gerilediği,

·       Uluslararası taşımalar kriterinde 3,4 puan ile 26. sıraya yükseldiği,

·       Yetkinlik ve kalite kriterinde 3,5 puan ile 38. sıraya yükseldiği, 

·       Zamanlama kriterinde 3,6 puan ile 35. sıraya yükseldiği,

·       İzleme/takip kriterinde 3,5 puan ile 37. sıraya yükseldiği görülüyor.  

Özetle Dünya Bankası tarafından son yayınlanan Lojistik Performans İndeksi (LPI) raporunda ülkemiz, 2018 yılında yayınlanan son rapora göre altyapı hariç tüm kriterlerde bir gelişim göstermiştir. “Gümrükler” kriteri çalışmaya dahil edilen 139 ülke içinde 47. sıra ile ülkemizin en kötü değerine sahiptir. Diğer yandan “uluslararası taşımalar” sırasında 26. sırada yer alarak en iyi değer elde edilmiştir. Bu sonuçlara göre, raporda daha üst sıralarda yer almak için öncelikle ülkemizdeki gümrük uygulamalarının geliştirilmesi gerekiyor. Diğer yandan ulaştırma alt yapılarındaki gerilemenin de kök nedenleri sorgulanmalıdır.

Kaynaklar

·        Ojala, Lauri, and DilayCelebi. 2015. “The World Bank’s LogisticsPerformance Index (LPI) and Drivers of Logistics Performance.” Paper prepared for the International Trade Forum Roundtable on LogisticsDevelopment Strategies and their Performance Measurements, Queretaro, Mexico, March 9–10.

·       PwC’s Supply Chain Benchmark

Prof. Dr. Soner ESMER