Dünyada üçüncü çeyrekte ihracatını artıran 4 ülkeden biri olan Türkiye, yılın son çeyreğinde de bu atağına devam ediyor. Ancak ihracatçılar yılın son ayına önemli sorunlarla girdi. Türkiye ihracatının yüzde 50’sinin yapıldığı Avrupa’ya geçişte en büyük payı alan Kapıkule Sınır Kapısı’nda TIR kuyruğu kilometrelerce uzarken, kapıda bekleme süresi 3 güne dayandı. Kapıkule üzerinden Bulgaristan geçişi ile Avrupa’ya geçecek TIR’lar, Bulgaristan tarafından kapının yoğunluğa cevap verememesi nedeniyle beklemeye devam ediyor. İki tarafın ilgili nakliye dernekleri birkaç gün önce bir görüşme gerçekleştirdikten sonra ‘kapıların senkronize işlemesi’ konusunda bir çağrı da yaptı. Buna göre, Bulgaristan tarafının, Türkiye’nin artan hacmi de göz önünde bulundurulduğunda çeşitli yatırımlar yapması gerekiyor. Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Strateji ve İş Geliştirme Başkanı Fatih Şener, “İhracat rekor kırıyor ama bekleme süreleri de rekor kırmaya başladı” derken, bu nedenle ihracatçıların 5-6 günde teslimat sözü isteyen müşterilerine ürün gönderemediğini söyledi.
‘Raflar boş kalmaz’
Fatih Şener, “Cuma günü kapıya ulaşmış, şu anda (pazartesi) bekleyen araçlar var. İhracat için Türkiye fırsat dolu bir zamandan geçiyor ama bunu yeteri kadar kullanamıyoruz. Geçen yıl ortalama 900 aracın çıktığı kapıda bu yıl 1100 araç ortalaması var. Ama kapasite arttıkça, kapı geçişi yetersiz kaldı. 5-6 günde ürün isteyenlere, ihracatçılarımız söz veremiyor. Avrupa’da raf boş kalmaz. Gidip hemen başkasından alıyorlar” dedi.
‘Dönüşte yük yok’
Kasım ayında ihracat, bir önceki yılın aynı ayına göre pandeminin ikinci dalgasında yaşanan ağır kısıtlamalar nedeniyle yüzde 1 düşüş gösterse de ayı 16 milyar doların üzerinde bir seviyede kapattı. İhracatın yarısından fazlasını Avrupa’ya yapan Türkiye, bunun ise yüzde 90’ını Bulgaristan geçişindeki batı kara kapıları ile yapıyor. Kapıkule ve Hamzabeyli kapılarında geçen hafta yapılan toplam çıkış sayısı, 11 bin 223 oldu. 2019’un aynı haftasında ise çıkış sayısı 10 bin sınırında kalmıştı.
Türkiye’den ürün talebinin arttığı bu dönemde, ihracat artarken, ithalatın daraldığını kaydeden Şener, şu bilgileri verdi: “Giden TIR’lar dönüş yükü bulmakta zorlanıyor. Yüklenecek konteyner dahi bulunamıyor. Ancak bir ay sonrasına randevu veriliyor. Çünkü normalde 5-6 günde gidip gelen araçlar, 10 günde gidip gelemiyor.”
Macaristan kotası çözüldü
Taşımacılar için 2020’de de büyük bir sorun olmaya devam eden Macaristan Transit Geçiş Belgesi sorunu, 2021 için çözüme kavuştu. Buna göre, Macaristan geçişi üzerinden Avrupa’ya bağlanmak, taşımacılar için en avantajlı yol olmasına rağmen, Macaristan’ın verdiği ‘kota’ Türk taşımacılara yetmiyordu. Yıllık 36 bin olan geçiş belgesi 2021’de ilave 74 bin belge ile 110 bine, toplam ikili geçiş belgesi sayısı ise 5 bine yükseldi. Ayrıca Türk taşımacılara 2020 için verilen 2200 adet belgeye ilave olarak 1000 belge daha veriliyor.
Denizyolu da sıkıntılı
İhracatçıların tek sıkıntısı karayolu çıkış kapılarındaki yoğunluklar da değil. Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Burak Önder, özellikle deniz lojistiğinde dünya çapında sorunlar olduğunu söyledi. Önder, “Bu süreçte ihracatçının 3 temel problemi var; ‘boş konteyner bulamama’, ‘gemilerde rezervasyon sorunu’, ‘navlun fiyatlarında dolar bazında yüksek artış.’ Üyelerimizin yüzde 92’si bu sorunları yaşıyor” dedi. Önder, şöyle devam etti:“Uzmanlar bunun en temel nedeni için; son yıllarda büyük uluslararası lojistik firmaların satın almalar yapması ve konsorsiyumlar oluşturması sonucu az sayıda firmanın domine ettiği bir yapının oluşması olduğunu söylüyorlar. Buna bir de pandemi döneminde yaşanan süreçle birlikte uluslararası ticarette deniz taşımacılığında dengelerin bozulması da eklenebilir. Pandemi süreciyle birlikte tedarik zincirlerinin tekrar şekillendiği bu dönemde dünya ticaretinden alacağımız payı artırma fırsatını iyi kullanmamız gerekiyor. Diğer taraftan Türkiye 58 ülkeye 4 saatlik uçuş mesafesinde olan bir konumda yer alıyor. Artık bizim re-export’u (transit ticaret) daha fazla konuşmamız gerekiyor.”
