Geçen ayki yazıma geçmiş Ramazan Bayramı’nı kutlayarak başlamıştım, bu yazıma ise geçmiş Kurban Bayramı’nızı kutlayarak giriş yapmak nasipmiş. Yine geçen sefer sonbahara taşınan ümitlerden bahsetmiştim, bu ay ise bunların ne kadarı gerçekleşmekte veya gerçekleşiyor, bundan bahsetmek yerinde olacak. Kendi endeksimiz İstanbul Navlun Endeksi’nden (ISTFIX) önce, büyük tonajın uzmanlarının da müsaadesiyle söze Baltic Dry Index’ten (BDI) bahsederek girmek istiyorum çünkü BDI’ya bakarak kosterlerden de benzer performansı bekleyen veya neden ISTFIX’in paralel hareket etmediğini merak edenler bulunmakta. BDI malum, yaz sonunda bulunduğu 1.100 puandan 2.200 puana yükselişiyle pek çok denizciyi umutlandırmakta, buna aslında bizler de dahiliz çünkü genel olarak denizciliğin finansal vitrini BDI. Ama son yükseliş, gerçekten hoş bir “sürpriz” mi? 2010 yılından beri BDI rakamlarına en büyük tesiri yapan Baltic Capesize Index (BCI) grafiğini önümüze bir açıp inceleyelim. Göreceğiz ki, 2010 Ağustos’unda 2.000 puan olan BCI, Ekim ayında 4.200 puana çıkmış, orada Kasım ayına kadar kalıp sonra yeniden düşmüş. 2011’de aynı aylarda aynı hareketi 1.800’den 3.500’e çıkarak tekrarlamış, geçen sene de yine aynı dönemde 1.180’den 2.500’e fırlamış. BCI bu sene yukarı hareketine 2.270 puan seviyesinden başladı ve şu anda 4.200 puan seviyesinde. Benim görüşüm Ekim’e kadar bu endeksin 5.000 puanı zaten mevsimsel olarak aşacağı yönünde. Böyle bir durumda BDI’ın da yukarı yönlü en az 200-300 puanı bulunmakta diyebiliriz. Yani şu an için BDI’ın 2500’e dayanması şaşırtıcı bir gelişme olmayacak diyebiliriz. Asıl “hoş” sürpriz, Kasım’da düşüş olmaz ve BDI 3.000 puana yaklaşırsa gerçekleşebilir. Neyse biz kostere dönelim…Çok fazla ekonomik veriye boğulmadan kısaca bir bakarsak, Avrupa bir kaç aydır muhtemelen her yerden duyduğunuz gibi ikinci yarıda mihayet resesyondan çıkışı gerçekleştirdi. Avrupa ve Amerikan merkez bankaları uzun/orta vadeli likidite operasyonlarını tüm iyi verilere rağmen işsizliği durdurmak ve büyüme sağlamak için sürdüreceğe benziyorlar. Kaldı ki İtalya ve İspanya gibi bu konudan en müzdarip ülkelerde bile aşağı yönlü gidiş özellikle bu ay frene basmış görünüyor. Karadeniz’de Türkiye büyümesiyle şaşırtırken, Rusya biraz geride kalmaya başladı ama bu durum Rusya’nın talebiyle ilgili olmadığı için koster taşımacılığına etkisi kısıtlı olacaktır. Karadeniz’de koster ticaretini ve navlunları belirleyen konu Türkiye ve Doğu Akdeniz talebi. Koster armatörünün bundan ne anlaması gerekiyor? Karadeniz’de yeni yeni toparlanma emareleri gösteren navlunların bu kadar uzun süre can sıkıcı seviyelerde kalmasının sebebi bu zayıf büyüme. Hatırlarsanız 2011’de yüzde 8,8 büyüyen Türkiye, 2012’de yüzde 2,2 büyüyebildi, buna Arap Baharı’nın etkilerini de koyun ve 2012 yazından beri navlunları düşünün. Yani durum geçen ayla aynı, Suriye ve Mısır’da barış ve asayiş tekrar sağlanırsa, Cezayir ve Libya’nın talebiyle birleşen Kuzey Afrika talebi mevcut navlunları daha da ileriye gitmesine vesile olacağa benzemekte. Orta ve Batı Akdeniz’de kazançlar biraz daha iyileşmiş durumda. Batı Akdeniz’de Cezayir’e çimento ve inşaat çeliği taşımalarından 5.000-6.000 dwt gemiler tek ayakta 4.000 dolar/gün kazanabilmekteler. Büyük kosterlerin günlük kazançları da tipik kosterlerin performansı gibi toparlanmış durumda. Bu da genelde uygun tonaj bulmakta zorlanan büyük koster için iyi haber. Kontinant – Kuzeybatı Avrupa piyasaları ise tahılları bekliyor. Normalde Eylül’de çıkması gereken tahıllar Ekim’de piyasaya çıkacak. Bu da sonbaharın ortasında yeni bir artışın gündeme gelebileceğinin gösteriyor. Bölgedeki brokerlerin uzun süredir ilk defa güveni tam. Hatta 5.000-6.000 dwt gemilerin son bir ayda işletme masrafları üzerindeki gelirlerini 300 ila 400 avro/gün arttırdığı ifade ediliyor. Tüm iyi beklentilere rağmen aslında şu kısa sürede gerçekleşen artış ve iyileşmelerin pek tatmin edici seviyelerde olmadığını da söylemek lazım. Örneğin Orta Akdeniz’de çoğu çelik kiracısı hala kutu ve açık tip ambarlı, vinçli gemiler dışında gemileri kabul etmemekte. Kiracıların elinde gemi beğenmeme lüksü olması aslında bölgede hala tam olarak bir rekabetten söz edilemediğini ve alternatif bolluğunu gösteriyor. Güzel şeyler olacak, herkes ümitli… ISTFIX’da Eylül sonu itibariyle 2-4 bin DWT gemilerin bölge ortalaması olarak günlük gelirleri (TCE) 1.750 doları, 4-6 bin DWT gemilerin geliri de ortalama 2.650 doları aşmış bulunuyor. Daha büyük tonajda, 6-8 bin DWT gemiler günde 3.600, 10.000 dwtlik büyük kosterler ise 5.200 dolar kazanabilmekteler. Engin KOÇAK Uzman Yönetici admin@istfix.com