Google, dünyaca ünlü Osmanlı-Türk denizci ve haritacı Piri Reis’i bugün için hazırladığı doodle ile andı. Amerika kıtalarına ait haritalarıyla dünya çapında üne kavuşan Piri Reis, Güney Amerika’yı gösteren haritasının 500’üncü yıldönümünde Google’ın ana sayfasına taşındı. UNESCO, 2013’ü Piri Reis’in Dünya Haritası’nın 500’üncü yılı olarak ilan etmişti. Pîrî Reis, (1465-70, Gelibolu - 1554, Kahire), Türk-Osmanlı denizci ve kartografı. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Beyʹdir. Künyesi Ahmet ibn-i el-Hac Mehmet El Karamaniʹdir. Amerikaʹyı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır. Karamanlı bir ailenin çocuğu olan Ahmet Muhyiddin Pîrîʹnin ailesi Fatih Sultan Mehmed devrinde padişahın emri ile Karaman ülkesinden İstanbulʹa göç ettirilen ailelerdendir. Aile bir süre İstanbulʹda yaşamış, sonra Geliboluʹya göç etmiştir. Pîrî Reisʹin babası Karamanlı Hacı Mehmet, amcası ise ünlü denizci Kemal Reisʹtir. Pîrî denizciliğe amcası Kemal Reisʹin yanında başladı; 1487-1493 yılları arasında birlikte Akdenizʹde korsanlık yaptılar; Sicilya, Korsika, Sardunya ve Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldılar. 1486ʹda Endülüsʹte Müslümanların hakimiyetindeki son şehir olan Gırnataʹda katliama uğrayan Müslümanlar Osmanlı Devletiʹnden yardım isteyince o yıllarda deniz aşırı sefere çıkacak donanması bulunmayan Osmanlı Devleti, Kemal Reisʹi Osmanlı Bayrağı altında İspanyaʹya gönderdi. Bu sefere katılan Pîrî Reis, amcası ile birlikte müslümanları İspanyaʹdan Kuzey Afrikaʹya taşıdı. Venedik üzerine sefer hazırlığına girişen II. Beyazidʹin Akdenizʹde korsanlık yapan denizcileri Osmanlı donanmasına katılmaya çağırması üzerine 1494ʹte amcası ile birlikte İstanbulʹda padişahın huzuruna çıktı ve birlikte donanmanın resmi hizmetine girdiler. Pîrî Reis, Osmanlı Donanmasıʹnın Venedik Donanmasıʹna karşı sağlamaya çalıştığı deniz kontrolü mücadelesinde Osmanlı donanmasında gemi komutanı olarak yer aldı, böylece ilk kez savaş kaptanı oldu. Yaptığı başarılı savaşların sonucunda Venedikliler barış istediler ve iki devlet arasında bir barış anlaşması yapıldı. Pîrî Reis, 1495-1510 yıllarında İnebahtı, Moton, Koron, Navarin, Midilli, Rodos gibi deniz seferlerinde görev aldı. Akdenizʹde yaptığı seyirler sırasında gördüğü yerleri ve yaşadığı olayları, daha sonra Kitab-ı Bahriye adıyla dünya denizciliğinin de ilk kılavuz kitabı olma özelliğini taşıyacak olan kitabının taslağı olarak kaydetti. Pîrî Reis, 1511ʹde amcasının bir deniz kazasında ölümünden sonra Geliboluʹya yerleşti. Barbaros Kardeşlerʹin idaresi altındaki donanmada halaoğlu Muhiddin Reis ile Akdenizʹde bazı seferlere çıktıysa da daha çok Geliboluʹda kalıp haritaları ve kitabı üzerinde çalıştı. Bu haritalardan ve kendi gözlemlerinden yararlanarak 1513 tarihli ilk dünya haritasını çizdi. Atlas Okyanusu, İber Yarımadası, Afrikaʹnın batısı ile yeni dünya Amerikaʹnın doğu kıyılarını kapsayan üçte birlik parça, bu haritanın günümüzde elde bulunan bölümüdür. Bu haritayı dünya ölçeğinde önemli kılan, günümüze kalmamış olan, Kristof Kolombʹun Amerika haritasındaki bilgileri içeriyor olması rivayetidir. Barbaros Kardeşler, 1515 yılında dünyanın en büyük deniz güçlerinden birisini oluşturmuş ve Kuzey Afrikaʹda fetihler yapmışlardı. Pîrî Reis, Oruç Reisʹin kaptanlarından birisi olarak hediye sunmak üzere yardımını bekledikleri Yavuz Sultan Selimʹe gönderildiğinde Yavuzʹun yardım olarak verdiği iki savaş gemisi ile geri döndü. Pîrî Reis, 1516-1517 yıllarında İstanbulʹa geldiğinde tekrar Osmanlı donanmasının hizmetine girdi; Derya Beyi (Deniz Albayı) rütbesini aldı ve Mısır seferine gemi komutanı olarak katıldı. Donanmanın bir kısmı ile Kahireʹye geçip Nil ırmağını çizme fırsatı buldu. Pîrî Reis, İskenderiyeʹnin ele geçirilmesinde gösterdiği başarılar ile padişahın övgüsünü kazandı ve sefer sırasında haritasını padişaha sundu. Günümüzde bu haritanın bir parçası mevcuttur, diğer parçası kayıptır. Bazı tarihçilere göre, Osmanlı padişahı dünya haritasına bakmış ve ˮDünya ne kadar küçük...ˮ demiştir. Sonra da, haritayı ikiye bölmüş ve ˮbiz doğu tarafını elimizde tutacağız..ˮ demiştir.. Padişah, daha sonra 1929ʹda bulunacak olan diğer yarıyı atmıştır. Bazı kaynaklarca, günümüzde bulunamamış olan doğu yarısını, Hint Okyanusuʹnun ve onun Baharat yolunun kontrolünü ele geçirmek için Padişahın yapacağı olası bir sefer için kullanmak istediği bile iddia edilmektedir. Pîrî Reis seferden sonra, tuttuğu notlardan Bahriye için bir kitap yapmak amacıyla Geliboluʹya döndü. Derlediği denizcilik notlarını bir Denizcilik Kitabı (Seyir Kılavuzu) olan Kitab-ı Bahriyeʹde bir araya getirdi. Kanuni Sultan Süleymanʹın dönemi, büyük fetihler dönemiydi. Pîrî Reis, 1523ʹdeki Rodos seferi sırasında da Osmanlı Donanmasıʹna katıldı. 1524ʹde Mısır seyrinde kılavuzluğunu yaptığı sadrazam Pargalı Damat İbrahim Paşaʹnın takdiri ve desteğini kazanınca, 1525ʹda gözden geçirdiği Kitab-ı Bahriyeʹsini İbrahim Paşa aracılığıyla Kanuniʹye sundu. Pîrî Reisʹin 1526ʹya kadar olan yaşamı Kitab-ı Bahriyeʹden izlenebilir. Pîrî Reis, 1528ʹde, ilkinden daha içerikli ikinci dünya haritasını çizdi. 1533 yılında Barbaros Hayrettin Paşa kaptan-ı derya olunca Pîrî Reis de Derya Sancak Beyi (Tümamiral) ünvanı alan Pîrî Reis, sonraki yıllarda, güney sularında devlet için çalıştı. Barbarosʹun 1546ʹda ölümünün ardından Mısır Kaptanlığı (Hint Denizleri Kaptanlığı da denilirdi) yaptı, Umman Denizi, Kızıl Deniz ve Basra Körfeziʹndeki deniz görevlerinde yaşlandı. Osmanlı donanmasında yaptığı son görev idamıyla sonuçlanan Mısır Kaptanlığı oldu. İdamı Mısır Kaptanı Pîrî Reis 1552ʹde Umman ve Basra üzerine 30 gemiyle çıktığı seferde, Hürmüz Kalesiʹni kuşatmıştı. Portekizlilerden aldığı haraç karşılığı kuşatmayı kaldırdı ve donanmasıyla Basraʹya döndü. Tamire muhtaç donanmayı orada bırakıp ganimet yüklü üç gemi ile Mısırʹa döndü, gemilerden birisi yolda battı. Donanmayı Basraʹda bırakması kusur sayıldığı için Mısırʹda hapsedildi. Basra valisi Kubat Paşaʹya ganimetten istediği haracı vermemesi, Mısır Beylerbeyi Mehmet Paşaʹnın politik hırsı yüzünden hakkında padişaha olumsuz rapor verildi ve dönemin padişahı Kanuni Sultan Süleymanʹın fermanı üzerine 1554ʹte boynu vurularak idam edildi. İdam edildiğinde 80 yaşının üzerinde olan Pîrî Reisʹin terekesine devletçe el konuldu. 7DENİZ