Pire için yorgan yakanları atasözlerinden biliyoruz ama bu sefer ki hikâye de ʹpireʹ de farklı. Her şey ABDʹ de başlayan sonra da dünyayı kasıp kavuran ama özellikle de Yunanistanʹ ı yerle bir eden 2008 kriziyle başladı. Ağustos böceği misali ABʹ den aldığı paralarla köhne sistemini, turizm ve tarım gibi avantajlı sektörlerini dünyayla rekabet edecek hale getirmesi beklenen Yunanistan, yıllarca har vurup, harman savurmanın faturasının ağırlığını ˮdenizin bittiğiˮ 2008ʹ de anladı. Kemer sıkma, vergileri arttırma, emeklilerin ekmeğini geri alma, biraz da hovardaca dağıtılmış pek çok sosyal hakkı kısma derken, ülke tımarhaneye döndü. O toz duman içinde pek göze çarpmayan gelişmelerden biri hızlı özelleştirme teraneleri içinde Pire limanının iki iskelesinin işletilmesinin Çinʹ li COSCO isimli şirkete devriydi. Aslında bizim Türkiyeʹ de örneğin Mersin limanının özelleştirilmesiyle tanık olduğumuz türden bir gelişme değildi. Hatta Yunanistanʹ da bile ilgiyi çekmemişti. Sonuçta devlete ait bir şirket işletme imtiyazı kendisinde olan bir limanın bir bölümündeki iki iskeleyi 2043 yılına kadar (35 yıllık süreyle) bir başka şirkete kiralıyordu. (2002ʹ de OLP adıyla bir şirket kurulmuş ve Pire limanı %67ʹ si devlete, geri kalanı Pire Belediyesi ve bir kaç yerel kurumun hissedar olduğu bu şirketçe işletilmeye başlanmıştı. Devlet limanla ilgili işletme imtiyazını 50 yıllığına OLP şirketine vermişti ve bu süre 13 Şubat 2052 akşamı sona erecek) Yunanistan çok zaman geçmeden işin Pireʹde iki iskelenin kiralanmasından ibaret olmadığını, daha doğrusu kiracının planının sanıldığı kadar basit olmadığını anladı. Çinʹ li COSCO kısa zamanda kontayner taşımacılığına daha da uygun hale gelsin diye 2 ve 3 nolu iskelelere yatırım için 4,3 milyar Euro (yaklaşık 6 milyar dolar) para harcadı. Bugünlerde ise aynı Cosco 2013ʹte 230 milyon Euro ödeyerek 30 yıllığına kiraladığı 4. iskeleye milyar dolarlık yatırım yapmakla meşgul. OLP ile imzaladıkları ek sözleşmeye koyulan hedef ise bir kaç yıl öncesine bakılırsa inanılır gibi değil ve yıllık yaklaşık 5 milyon kontayner elleçleme (verilen taahhüt 4,750 milyon/yıl kontayner) İyi de Çin bu hedefi nasıl tutturacak? Pireʹ yi nasıl bir amaçla kullanacak ta ölmekte olan ülkenin limanını küllerinden yeniden yaratacak? Toplasanız 2,5 iskeleden ibaret bir yatırımla bu nasıl gerçekleşecek? Soruları uzatmak mümkün... Ama hepsi bir birbirinden önemli ve Mersin liman özelleştirmesiyle yaşadığımız hayal kırıklığı nedeniyle özellikle Mersin ve hinterlandının Pireʹden çıkaracağı pek çok ders var... Anlatmaya çalışayım: Avrupa güneşinin batmakta olduğu bugünlerde ışık Çinʹ den daha da hızlı yükseliyor. Çin 2013 yılında tüm rekorlarını egale ederek ve ABDʹ yi geride bırakarak 4,2 trilyon dolarlık dış ticaret hacmiyle dünyanın en büyüğü konumuna geldi. Çin bu dış ticaretin 1/3ʹ ünü Avrupaʹya yapıyor. (Pireʹ deki iskeleler kiralanırken bugünler ta o günlerden öngörülmüş demek ki) Pire limanını Avrupaʹ ya yapılan sevkiyatın ana dağıtım üssü olarak düşünüyorlar. 2013ʹ te Pireʹye yanaşan kontayner gemi sayısı 24 bini bulduğuna göre düşünce ve hedef kendileri açısından gerçeğe yakın. COSCO (China Ocean Shipping Company) zaten dünyanın en büyük üç liman işletmecisinden biri ve büyük ihtimalle ön gördükleri agresif büyüme stratejisiyle yakında en büyüğü olmaları kimseyi şaşırtmamalı. İki iskeledeki yatırımlarını tamamlayıp doğru dürüst işletmeye başladıkları son üç yıl içinde Avrupaʹnın en büyük 10 limanı arasına soktukları Pireʹ nin Dünya kontayner limanları sıralamasındaki performansı da ilginç hal almaya başladı: 2011ʹ de dünya 77.si olan Pire 2012ʹde tüm dünya limanları içinde en büyük büyüme oranını (%63) yakalayarak 46. sıraya yükseldi. (Aynı dönemde Mersin limanı %12 büyüdü)* Her şey iyi güzel de son bir yılda yaşanan gelişmeler Çinʹ lileri kaygılandırmakta. Sebebi de alacaklı ülkelerin ve özellikle de ABʹ nin daha çok özelleştirme yapın baskısı karşısında Yunanistan satılacak en kolay ve cazip aile mücevherlerini tezgah üstüne çıkarırken ilk akla gelen varlıklardan biri Pire limanındaki OLPʹ ye ait %67 devlet hissesi... 2013ʹ te yabancı uzmanların da önerisiyle bu hisselerin özelleştirilmesi önündeki yasal engeller kaldırıldı. Tüm hazırlıklar tamamlandı ve 2014 Nisan ayında ilgilenen dünya devlerine davet çıkarıldı. Tahminler üç büyük dünya devinin (Maersk, America Group Holding ve Cosco) Pire için yarışacağı yönünde. COSCO başka ülkelerde, bölgelerde, limanlarda kıyasıya rekabet içinde olduğu Danimarkalı MAERSK nedeniyle kaygılı. Nasıl kaygılanmasın bunca emek verdiği, yakında 10 milyar doları bulacak para gömdüğü üç iskelesine sahip olduğu limanın ana patronunun rakip eline geçmesi kendi açılarından hoş bir durum değil. (Gerçi işlettikleri üç iskele için kira sözleşmesiyle kendilerine tanınan ve 2043ʹ te bitecek imtiyazları sürüyor ama Çin, Pireʹ yi sadece kontayner taşımacılığı açısından değil her alanda Avrupaʹya açılan kapı olarak değerlendirmek istiyor) Kafasına koyan buna göre adımlar atar diyorsanız, işte Çinʹ tam da bunu yapıyor. Pire limanı özelleştirmesiyle ilgili tekliflerin toplanmaya başlandığı bugünlerde Çin Başbakanı çıktığı Avrupa ziyaretinin önemli bölümünü Yunanistanʹ a ayırdı. İki günlük ziyaretin ilk günü yanındaki iş adamları ve bürokratlardan oluşan heyetle Yunanlı paydaşlar deniz taşımacılığı konusunu tam gün denizcilik tartışıldı, konuşuldu ve iki ülke Başbakanı sempozyumda hazır, nazır... İkinci gün ise Pire limanı ve COSCOʹ nun limandaki operasyon merkezi ziyaret edildi. Buradan Macaristanʹa sevk edilmek üzere trene yüklenen kontaynerlerin önünde pozlar, iki ülke birlikteliğinin yakın gelecekte nasıl büyük işleri başaracağı demeçler verildi. Tren konusu önemli çünkü Çin, Avrupaʹya sevk ettiği tüm malların Pire üzerinden demiryoluyla taşınmasını öngörüyor ve sadece limana değil, Yunanistan tren taşımacılığına bu alanda yapılacak her türlü yenileme, modernizasyon yatırım ortaklığına da talip. Yunanistanʹ ın ortak olduğu AB ne der, alacaklılar ne düşünür bilemem ama Çin Başbakanı çok umutlu ayrıldı komşumuzdan... Ayrılırken de komşuda pişer bize de düşer misali şu demeci kulaklarımıza küpe niyetine asıp gitti: ˮPire limanını dünyanın en rekabetçi limanı haline getirmek istiyoruz, bunu başaracağızˮ Çinʹ liler Pireʹ yi dünyanın en rekabetçisi haline getirme hedefiyle yatıp kalkıyorlar da 2025ʹte 26 milyon kontayner elleçleyecek Türkiye bunu mevcut işletmeci eliyle kıytırık halde tutulan Mersin limanıyla mı yapacak sorusu nedense bu ülkede kimseyi ilgilendirmiyor... Limanların yıllık kontayner elleçleme sayıları: Liman-2011-2012-2013 Ambarlı-2,690-3,097-3,400 Pire-1,680-2,745-3,100 Mersin-1,126-1,263-1,380 Kaynak: Abdullah Ayan -Radikal