Türkiye Denizcilik İşletmeleri Teftiş Kurulu’nda müfettiş krizi yaşanıyor. Kuruldaki müfettiş sayısı giderek azaldı ve sadece kurul başkanı görevde kaldı. Limanların özelleştirilmesinden sonra önemli sorunların ortaya çıktığı belirtilen Sayıştay raporunda “inceleme ve soruşturmaların sağlıklı bir şekilde yürütülmesinin zorlaştığına” dikkat çekiliyor. Türkiye’nin farklı bölgelerinde mülkiyeti devlete ait ama işletmesini özel sektörün yaptığı 14 Limanın denetiminden sorumlu olan Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) Teftiş Kurulu’nda müfettiş krizi yaşanıyor. Son yıllarda Kurul’daki müfettiş sayısı giderek azaldı ve sadece kurul başkanı görevde kaldı. Sayıştay denetçileri bünyesinde 337 kişinin çalıştığı TDİ’de yaptıkları incelemelerde Teftiş Kurulu’nda müfettiş kalmadığını tespit ederek önemli uyarılarda bulundu. Limanların özelleştirilmesinden sonra önemli sorunların ve çeşitli aksaklıkların ortaya çıktığı belirtilen Sayıştay raporunda inceleme ve soruşturmaların sağlıklı bir şekilde yürütülmesinin önemli ölçüde zorlaştığına dikkat çekildi. TDİ’nin özelleştirilen limanlar üzerinde kontrol yetkisinin sürdüğü ayrıca Tekirdağ ve Ordu limanlarının işletmesini TDİ’nin yaptığı belirtildi. Raporda bu hususlar dikkate alınarak Kurul’a ihtiyaca yetecek kadar müfettiş naklinin sağlanması için Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’ndan talepte bulunulması istendi. Geçmiş yıllar içinde yolcu ve araç taşımacılığı hizmetlerini belediyelere ve il özel idarelerine devreden Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) kılavuzluk ve römorkaj hizmetlerini ise Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’ne aktardı. TDİ’nin bünyesinde bulunan Türkiye’nin farklı bölgelerindeki limanlar ise 1997’den bu yana işletme hakkının devri yoluyla özelleştirildi. 1997’den 2014’e kadar Hopa, Giresun, Ordu, Sinop, Rize, Antalya, Alanya, Marmaris, Çeşme, Kuşadası, Dikili, Trabzon ve en son İstanbul limanının işletme hakları ihale yoluyla 30 yıllığına özel sektöre devredildi. Limanların denetimini TDİ yürütüyor. Sayıştay’ın en son hazırladığı TDİ denetim raporunda özelleştirilen limanlarla ilgili uygulamada önemli sorunlar ve çeşitli aksaklıklar yaşandığına dikkat çekildi. Gelir paylaşımı uygulanan limanlarda, işletmeci şirketlerin her yıl TDİ’ye belirli oranlarda pay ödemesi öngörülmüş olmasına rağmen bu konuda etkin bir denetim ve kontrol mekanizmasının oluşturulmadığına vurgu yapıldı. Bununla ilgili TDİ tarafından bağımsız denetim firmasına yaptırılan araştırmada Ordu, Rize, Sinop limanlarında bir kısım faaliyet içi gelirlerin faaliyet dışı olarak gösterildiği ve bu yolla TDİ’ye aktarılması gereken gelirin aktarılmadığının tespit edildiği vurgulandı. TDİ’nin işletme gelirlerindeki payıyla ilgili takibi zamanında yapmadığı, bu sebeple söz konusu limanların gelirlerinden 535 bin dolarlık payını 5 yıllık zamanaşımının dolması sebebiyle alamadığı belirtildi. Gelir paylaşımı yöntemi uygulanan limanlardaki hukuki ihtilaflardan dolayı Tekirdağ Limanı’nın sözleşme süresi dolmadan işletmeci şirket tarafından TDİ’ye geri iade edildiği belirtilen raporda limanlardaki faaliyetlerin işletme amaçları ve devir sözleşmesi gereklerine uygun şekilde yürütülmesinin sağlanması istendi. Bunun yanı sıra her aşamada kamu yararının en iyi şekilde gözetilmesi; liman işletmecilerinin sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmeleri durumunda bunlara ilişkin tespitlerin zamanında yapılarak gerekli yaptırımların uygulanması, gerektiğinde sözleşmelerin feshi yoluna gidilmesi istendi. ‘Vali, kaymakam değil uzmanlar yer almalı’ Sayıştay raporunda özelleşen limanların yönetim kurullarıyla ilgili TDİ’ye önemli uyarılar yapıldı. Limanları işleten şirketlerin yönetim kurullarına TDİ’den bir üye ile ilgili valilik personelinden bir üyenin atanacağının hükme bağlandığı belirtilen raporda özellikle işletici şirketlerin denetim kurullarında görev alan kamu görevlilerinin konumuna bakıldığında, mülki amirlerin (vali, vali yardımcısı, kaymakam) bizzat kendilerinin görev aldıklarının görüldüğü ifade edildi. Denetim mesleğinin ayrı bir uzmanlık gerektirdiği belirtilen Sayıştay raporunda “İşin mahiyeti mülki amirlerin asli görevleriyle orantılı bulunmamaktadır. “ifadelerine yer verildi. Sayıştay denetçileri, liman işleticisi şirketlerin yönetim kurullarına yapılacak görevlendirmelerde hiyerarşi, liyakat, tecrübe, liman faaliyetlerine yatkınlık gibi temel hususların gözetilmesini istedi. 7DENİZ