Son birkaç yıldır denizcilik endüstrisi ve ticari kuruluşları değişik şekilerde karşılarına çıkan dolandırıcılık davalarında keskin artışlar görmekteler. Denizcilik sigorta şirketleri gördükleri başvurular içinde mevcudiyeti olmayan kargo satışı, kargo dokümanları üzerinde sahtekarlık, kanunsuz şekilde akreditif mektupları üzerinde hak iddia edilmesi, sahte teminat mektubu ve hatta kargonun çalınması veya kargo miktarında ve niteliğinde sahtecilik olduğunu belirtiyorlar. Yük ve taşımacılık üzerinde yapılan sahtekarlıkları 4 ana senaryo üzerinden belirtebiliriz; Senaryo 1. Sahte konşimento ile kargonun çalınma girişimi; gerçeğine uygun, hukuki ve orijinal görünümlü hazırlanan konşimento ile gerçek yük alıcısından önce yükün teslim alınma girişimi yapılmaktadır. Bu dolandırma yönteminde yükleyici veya alıcı içerisinden bir yardım alınmış olması muhtemeldir. Çünkü yapılacak olan sahtekarlıkta önemli kargo, yükleyici, alıcı bilgileri ya da orijinal konsomentonun kopyası gerekecektir. Bu olayların sonunda gemi sahibi ve gerçek yük alıcısı (ya da ödemesi yapılmamış ihracatçı) baş başa kalmakta ve hangi tarafın sigortasının bu zararı karşılayacağı konusunda anlaşmazlığa düşmektedirler. Ya da daha kötüsü bu zararın kimin cebinden karşılanacağı tartışması durumu oluşmaktadır. Çünkü standart sigortalar bazı durumlarda zararı karşılamamaktadırlar. Öğrenilen ders; her zaman için orijinal kargo dokümanlarının sorumluluğu güvenli teslimat adımları takip edilmesi çok önemlidir. Maddi sorumluluklarla karsılaşmamak için hem yükleme hem de boşaltma limanlarındaki acenteler, yük evraklarının orijinalliğinden ve geldiği kaynaktan emin olmalı. Buna ek olarak bütün sorumlu taraflardan yük teslimi için yazılı onay almalıdırlar. Eğer herhangi bir şüphe mevcut ise yapılacak olan kısa bir telefon görüşmesi kafalardaki birçok endişeye cevap olabilir. En son adım olarak hala şüpheler mevcut ise en güvenli yöntem kanuni yazışmalar tamamlanıp taraflar gerçekliğini ispat edene kadar operasyon durdurulmalıdır. Senaryo 2. Sahte kargo satışı; dolandırıcılar gerçek şirketlerin logosunu, gemi veya yük detaylarını kullanarak gerçek görünümlü konşimento veya diğer kargo dokumanı, düzenleme peşindedirler. Dolandırıcıların belirli bir yükün hangi limandan yüklendiğine, yükleyici ve alıcılar hakkında detaylı bilgi sahibi oldukları görülmektedir. Yaşanmış olayların birinde dolandırıcılar her şeyin kanuni görünmesini sağlayacak şekilde gemi sahibinin sefer yollarını biliyor ve sözde mevcut yük hakkında güvenilir bilgilere sahiptirler. Sözde gemiye yüklenmiş yükün satışını teklif ediyorlardı. Ancak gemi halihazırda gerçek satıcı tarafından satılmış olan farklı bir yükü gerçek alıcısına taşımaktadır. Dolandırıcılar bu yolla kendilerine ödeme yapacak ya da banka teminat mektubu verecek bir alıcı arayışı içine girmişlerdir. Bazı konteyner taşımacılığı durumlarında, dolandırıcıların sahte web sayfaları üzerinden sahte takip numaraları vererek, gerçek görünümlü konteynerlerin takibinin yapılabileceği izlenimi yarattıklarında görülmüştür. Öğrenilen ders; dolandırıcılar amaçlarına ulaşmak için tahmin edilenin ötesinde adımlar atarak gerçekçi ortamlar yaratabilirler. Normal görünen bir çek ile temelinde yatan sahtekarlığı sezmek yeterli olmayabilir. Türkiye’de ithalat yapan firma sahibi arkadaşımın da karşılaştığı bu olaylarda eğer bilinen taraflar ile çalışılmıyor ise karşıdan gelen tekliflerin gerçekliğinin onayı için ekstra dikkatli olma gereği vardır. Bu tip durumlarda genelde kırmızı bayrak yükün piyasa değerinin altında son derece ucuza teklif edildiği durumlarda ve “kaçırılmayacak kadar iyi teklif” anlarında kaldırılmalıdır. Senaryo 3. Şub-Charterer veya nakliyecinin eksik veya yanlış bilgi ile konşimento düzenlemesi; gemi kaptanının gemisine yüklenen yük için konşimento düzenleme hakkı ve sorumluluğu vardır. Uygulamada çoğunlukla kiracının acentesi tarafından hazırlanan yük, evrakları yükleme sırasında hazırlanan “mate’s receipts” ile uyumlu şekilde hazırlanmalıdır. Konşimentonun gemiye yüklenen yükün tam ve detaylı bilgisini vermesi önemlidir. Çünkü yanlış deklarasyon, örnek olarak yeni arabaların yüklendiğinin belirtildiği bir durumda, yeni arabaların motor aksamının eskisi ile değiştirilmiş olması durumu sahteciliktir! Üçüncü taraf kargo alicisi arabaların tamamen yeni durumda olmasını beklemektedir, yenilenmiş motor ile gelmesini değil. Ve de yeni araba ücreti ödemiştir. Alici almış olduğu arabanın gerçek durumunu öğrendiği durumda genellikle kayıplarının temini için gemiye karşı için legal girişimde bulunabilir. Ve bu durumda doğru beyan yapılmayan bir konşimento ile savunma yapılması da mümkün olmayacaktır. Gemi kaptanlarının yasayabilecekleri bu durumlar için konşimentoların içeriğini incelemeden imzalamamaları gerekmektedir. Gemi sahibi böyle bir durumla karsılaşacağından durum boşaltma limanında ortaya çıkıp alici tarafından protesto verilene dek habersiz olabilir. Genellikle bu sahtecilik aşağıdaki yöntemleri içerir: Kasten planlı şekilde yüklenen yükün miktarı değiştirilir; yükün yanlış şekilde tanımlanması; erken veya geç tarihli konşimento… Bundaki amaç dokümanların bankacılık sisteminden düzgün şekilde geçebilmesi, daha fazla satış geliri sağlanması ve banka işleminin teminat mektubu şeklini almasını sağlamaktır. Tüm bu durumlarda amaç yalan beyanların yapılması ile finansal yarar sağlanmasıdır. Öğrenilen ders; gemi sahibi cezai yükümlülüklerle karşı karşıya kalmamak için kargo dokümanlarının hazırlanması işlemini ancak güvenilir ve bilinen aracı kurumlar ve acenteler tarafından yapılmasına izin vermelidir. Yükün yüklenmesi öncesinde ve anında mümkünse bilirkişi ve gözetmen kullanılmalıdır. Senaryo 4. Trojan konteyner; konteyner taşımacılığı dünya ticaretinde çok büyük yer tutmakta ve taşımacılığa çok büyük avantajlar sağlamakta, bununla beraber uluslararası dolandırıcılık ve kaçakçılık içinde inanılmaz bir ortam ve imkan hazırlamaktadır. Trojan konteynerler bu bahsi edilen deklere edilmiş sözde yükü taşıyan konteynerlerdir. Ancak içleri açıldığında gerçek yükün deklere edilenden çok da farklı olduğu görülmekte. Bu gibi durumların, takip eden tehlikeleri içerdiği sıklıkla görülmekte; 1.Geri dönüşüm için gönderilen plastiklerin içinde bu deklareye uymayan sağlık ve dezenfekte kontrolü gereken ürünler çıkması. 2.Toptan şekilde paketlenmiş tekstil ürünleri arasında kaçak sigara ve tütün mamulleri yerleştirilmesi. 3.40 feet konteyner Çin’den Los Angeles’e geldiğinde içerisinde 23 kaçak göçmen olduğu ortaya çıktı. 4.Çeşitli yöntemlerle uyuşturucu saklanması. 5.Yük yerine değersiz cop, materyal ve atıkların eklenerek konteyner ağırlığının arttırılmaya çalışılması. Bunlar, taşıyanın boşaltma limanında karşılaşabileceği sorun ve maddi cezalardan sadece belli başlı yaşanan örnekleri içermektedir. Bunun dışında ülkenin kanunlarına göre yükün reddedilmesi, imha edilmesi ve masrafları ve hatta kriminal cezalarla karşı karşıya kalınabilir. Öğrenilen ders; yüklenen konteyner miktarı ve süresi konteynerlerin ve içlerindeki yüklerin kargo manifestosu ile karşılaştırılıp doğruluğunun kontrolü için çok az zaman bırakmaktadır. Çoğunlukla yüklerin konteynerlere yüklenmesi aşaması tam olarak kontrol edilmeden ya da ehil olmayan gözetmenler eşliğinde yapılmakta. Yüksek derecede güven/itimat/denetim mekanizması nakliyeci ile taşıyan arasında mevcut olmalıdır. Şüphe duyulan bir durumda en iyisi konteynerin açılıp incelendikten sonra tekrar mühürlenmesidir ve hatta yükleme limanında bırakılmasıdır. Daha sonra bir tek konteyner sebebiyle boşaltma limanında yaşanacak gümrük, yasal sorunlar ve riskler yükleme limanındaki tartışmalardan çok daha büyük olacaktır. Amerika dahil birçok ülkenin konteyner taşımacılığında yükün deklaresini ve incelenmesini daha gemiye yüklenmeden 24 saat önce elektronik ortamda zorunlu tutmasının sebebi budur. Kapt. Kubilay ULUCAN ATCOM Denizcilik Sektörü Başkanı kubilayulucan@hotmail.com