Ukrayna'daki mevcut durum hızla ilerlemekte ve tehlikeli deniz alanları ve limanların operasyonel durumunda devamlı değişikliler meydana gelmektedir. Dolayısıyla bir önlem mahiyetinde Müvekkillerimizin birkaç temel soru hakkında genel bir bilgiye ulaşabilmeleri için işbu bilgilendirme metnini dikkatinize sunarız.
Ukrayna veya Rusya'ya deniz ticareti yapıyorsanız, en son tavsiyeler için avukatlarımızla iletişime geçmeniz şiddetle tavsiye edilir.
-Armatörler Ukrayna limanına ilerlemek için verilen kararlara uymayı reddetme hakkına sahiptir.
Armatör firmalar veya Ship Management ile ilgili kimse/şirketler, Charterparty'nin niteliğine göre yani Conwartime Clauses (birçok kuru yük taşıma çarter partilerine dahil edildiği gibi) veya Voywar hükümleri (Gencon sefer tüzüklerine dahil edildiği gibi) gibi standart bir savaş riski hükmü içermesi durumunda alınan kararlara uymama veya reddetme hakkına sahip olabilir.
Öte yandan, tanker kiralamalarındaki (Shelltime ve Shellvoy kiralamaları gibi) savaş riski hükümleri daha kısıtlayıcıdır ve gerçek bir savaş riski olmaksızın bu klozların kullanılması mümkün olmamaktadır.
Fakat hangi çarter parti seçilmiş ve uygulanıyor olursa olsun, charterparty hükümlerinin çok dikkatli bir şekilde gözden geçirilmesi gerekmektedir. Her halükârda, özellikle gemide Ukrayna'ya bağlı bir yük varsa (geçerli bir savaş riski maddesini etkin bir şekilde içermediği sürece, herhangi bir Konşimento kapsamında komplikasyonlara ve potansiyel yükümlülüklere yol açabileceğinden) taşıma işini gerçekleştiren firmaların alınan kararlara “unlegally safe” kapsamı altında uymama hakları olduğunu belirtmekte fayda görüyoruz.
Armatörler aşağıda belirtilen sebepler ile de alınan kararlara uymama/taşıma işini kısa bir süreliğine durdurma veya taşıma işinin gerçekleşmesi adına kendi aldığı kararları uygulama yoluna başvurabilirler.
1. Force Meajure. Mücbir sebebe yol açan olaylar, genellikle mücbir sebep maddesinde listelenen ve genellikle her iki tarafın da kontrolü dışında olması gereken olağanüstü olaylardır. “Taraflardan birinin kontrolü dışında”nın ne anlama geldiğinin tartışıldığı bir vaka örneği Lebeaupin v Crispin [1920] 2 KB 714. Parag. 719'da mücbir sebep hallerinin “insanın iradesinden bağımsız ve onun kontrol etme yetkisinde olmayan durumlar” olduğuna ittihaz edilmiştir.
Mücbir sebep olaylarının tipik örnekleri savaşlar, grevler, depremler ve diğer aşırı hava koşullarıdır.
Ancak, İngiliz hukukunda genel bir mücbir sebep ilkesi bulunmadığından, bir sözleşme yalnızca bir “mücbir sebep olayına” atıfta bulunuyorsa, bunun koşullar altında ne anlama geldiğini belirlemek sözleşmenin yorumlanması meselesi olacaktır.
2. War Cancellation Clause. Bu madde, taraflara, büyük ülkelerden herhangi biri arasında savaş çıktığında çarter partisini iptal etme seçeneği sunar.
Maddenin, yalnızca bir savaş ilan edildiğinde yürürlüğe girecek şekilde yorumlanmamasını sağlamak için, Madde içerisinde açıkça bir resmi bir savaş ilanının beklenmemesi gerektiği ve bu klozun daha geniş yorumlanması yönünde bir ibare yer almalıdır. Bazı durumlarda bu clause veya sözleşme sonradan charterparty ek protokol olarak da eklenebilir. BARECON 2001’de bu klozu bulabilirsiniz.
3. Mürettebat Üyelerinin Karaya Çıkma Hakkı. (Seafarers Employment Act) Denizci İstihdam Yasası'nın 18. maddesine göre, gemide çalışmaya başlandığında, geminin yabancı bir ülkenin kontrolüne tabi olabileceği veya bir savaş veya korsanlık bölgesinde hasar görebileceğinin anlaşılması halinde, gemi adamları karaya çıkma hakkına sahiptir. Bu nedenle armatör mürettebatının korumasını sağlamak adına yine verilen kararlara uymayı reddedebilecektir.
-Türkiye'nin Karadeniz'deki konumu
Ukrayna, Türkiye’den İstanbul ve Çanakkale boğazlarını Rus gemilerine kapatmasını istedi. 1936 Montrö Sözleşmesi uyarınca, Ankara boğazlar üzerinde kontrol sahibidir ve savaş sırasında veya tehdit edildiğinde savaş gemilerinin geçişlerini sınırlayabilir. 1936 anlaşmasına göre Türkiye, Boğaziçi ve Çanakkale Boğazı üzerinde kontrole ve deniz savaş gemilerinin geçişini düzenleme yetkisine sahiptir. Ayrıca barış zamanında sivil gemilerin serbest geçişini garanti eder ve Karadeniz'e kıyısı olan ülkelere ait olmayan gemilerin geçişini kısıtlar.
Savaş zamanında veya saldırı tehdidinde bulunduğunda, Türkiye boğazları tüm yabancı savaş gemilerine kapatma yetkisine sahiptir. Ayrıca Türkiye ile savaş halindeki ülkelerden ticaret gemilerinin geçişini reddedebilir ve çatışma durumunda boğazları tahkim edebilir.
Karadeniz dışından gemi göndermek isteyen tüm ülkeler 15 gün önceden Türkiye'ye, Karadeniz ülkeleri ise sekiz gün önceden bildirimde bulunmalıdır.
Geçiş, herhangi bir zamanda belirli bir toplam tonajda dokuz savaş gemisi ile sınırlıdır ve 10.000 tonun üzerinde hiçbir geminin geçmesine izin verilmez. Karadeniz dışındaki bir ülkenin gemileri bir seferde 30.000 tonu geçemez ve gemilerin bölgede 21 günden fazla kalmalarına izin verilmez.
Karadeniz devletleri her tonajdaki gemileri transit geçebilir.
Karadeniz ülkeleri, kendileri tarafından inşa edilmiş, satın alınmış veya Karadeniz dışında onarıma gönderilmiş olmaları koşuluyla, önceden haber vermek koşuluyla boğazlardan denizaltı gönderebilirler.
Sivil uçaklar, Türk hükümeti tarafından izin verilen güzergahlardan transit geçebilir.
-Gemilerin Azak Denizi'nde Mahsur Kalması İhtimali Charterparty ‘nin ihlal edilmesi, yaşanan gecikme veya muhtemel gecikmenin sözleşmeden beklenen yararı ve niteliğini kökten değiştirecek kadar uzun sürmesi ihtimalinde söz konusu olabilecek bir husustur. Bir ihlalden veya ihlale sebep bir olaydan bahsedemiyorsak, Taşıyan verilen zararları ödemek veya kazanç kaybını mahsup edememek gibi yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler. Ancak Armatörler her halde Taşıyan Firmaların kazanç kayıplarını (off-hire) kapsamında ödemekle yükümlü olmayacaktır.
- Yeni Taşıma İlişkisine Girmeden Önce Tarafların Savaş Riski Klozlarını İyi Değerlendirmesi Gerekmektedir.
Yük ilgilileri Ukrayna veya Azak Denizi'nde gemi transit dahi geçecek de olsa, sözleşme içerisine ticaretin veyahut taşıma işinin gerçekleşmesini istemedikleri yerleri açıkça belirtmelidirler.
Yük ilgilileri ve Armatörler yapacakları sözleşmedeki klozları dikkatlice gözden geçirmelidir. Diğer bir taraftan eğer Kiralayanlar geminin Ukrayna veya Azak Denizi'ne ticaret yapması hususunda bir taşıma işine girecekler ise, bunu yapma hakkını veren açık bir madde eklemelidirler.
7DENİZ
