Nisan ayının ikinci yarısında, Yunanistan Savunma Bakan Yardımcısı Fotis Kuvelis, tarafından, Yunan Deniz Kuvvetleri için finansal kiralama (leasing) yolu ile Fransa’dan iki adet FREMM (Frégate européenne multi-mission - European multi-purpose frigate) sınıfı fırkateyn alınacağı açıklanmıştır. Söz konusu fırkateynlerin Ağustos 2018 ayında Yunan Deniz Kuvvetleri Komutanlığına katılacağı bildirilmektedir. Her iki geminin 5 yıllığına kiralandığı ve yıllık kiralama bedelinin ise her yıl için 100 milyon euro civarında olduğu belirtilmektedir. Bazı kaynaklarda ise, bahse konu iki fırkateynin kiralanmasının, Ege ve Akdenizʹde, Türkiye ile Yunanistan arasındaki dengeyi değiştirebilecek bir hamle olduğu yönünde görüşler yer almaktadır. Bu iki kiralık gemi, gerçekten dengeleri değiştirebilir mi ? Bu gemilerde, daha önceden bildiğimiz ve aşina olduğumuz, 76/62 mm OTO Melara ve 20 mm Nexter top, MM40 Exocet Block 3 güdümlü mermi, MU-90 torpido gibi silahlar ile NH90 deniz helikopteri dışında iki önemli silah daha var. Bunlar, Aster-15 satıhtan havaya, diğeri ise Europen Cruise diye isimlendirilen (Storm Shadow/SCALP EG) satıhtan karaya olan güdümlü mermilerdir. 142 metre boyunda, 20 metre genişliğinde ve 6000 ton deplasmana sahip FREMM sınıfı fırkateynler, su üstü, su altı, hava ve kara hedeflerine yönelik olarak çok maksatlı bir konsept içerisinde tasarlanmış gemilerdir. Şimdilik iki adet olsa da, Yunan Deniz Kuvvetleri için bu fırkateynler, tabi ki önemli bir güç takviyesi olarak sayılabilir. Ancak kiralık iki adet fırkateynin Ege ve Akdeniz’deki güç dengelerini değiştirebilecek bir hamle olduğunu söylemekten ziyade, deniz kuvveti açısından Yunanistan’ın Türkiye ile arasındaki, Türkiye lehine olan güç dengesini eşitlemeye dönük bir adım olarak değerlendirmek daha uygun bir yaklaşım olabilir. Aslına bakarsanız, Yunanistan ekonomik şartları gereği gemileri satın alma yerine kiralama usulünü tercih etmiştir. Bir evi bile kiralasanız, ev sizin olmadığı için, sizi kısıtlayan şartları hep hisseder durumda olursunuz. Böyle bir finansal kiralama sözleşmesi, muhtemelen, kiraya verenin belirli bir süre içinde geminin kullanılmasını, kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmayı üstlendiği bir sözleşme olmalıdır. Her ne kadar finansal kiralamanın 5 yılı sonunda Fransız Belharra sınıfı bir fırkateyne sahip olunacağı bilinse de, 5 yıl süresince FREMM sınıfı iki geminin kira sözleşmesine sadık kalınması gerekecektir. Acaba iki ülke arasındaki bu ticari sözleşmenin yapılmasında, ticari gemilerde olduğu gibi, uluslararası bir finansal kiralama şirketi aracılık yapmış mıdır ? Kiralama sözleşmesi şartları açık kaynaklarda yer almasa da, mali sigorta ve teminatlar ile yıllık kira bedeli dışında Yunanistan’a mali olarak rücu edebilecek hal ve şartların da neler olabileceği bir başka önem arz eden konudur. Her şeyden önce personelin bu gemiler için eğitim alması gerekecektir. Yedek parçalar için lojistik bir sistem gerekmektedir. Bakım, tutum ve onarım masraflarını da dikkate almak lüzumu vardır. 5 yıllık süre içinde meydana gelebilecek kaza, çatışma, arıza vs gibi durumlarda ya da tatbikatta/gerçek bir olayda bir güdümlü mermi fırlatıldığında, mali karşılığının ne olacağı konusunda açık bir bilgi bulunmamaktadır. En önemlisi ise, Fransa’nın gemileri hangi şartlarda tekrar geri isteyeceği olası durumların neler olduğudur. İşletime yönelik masrafların ne kadarının yıllık kira ücreti içerisinde olduğu ya da olmadığı gemilerin performansını etkileyen önemli bir faktör olacaktır. Her şeyden önce olası işletim kısıtlamaları ya da yaptırımlar personelin moral, motivasyon ve inancını da etkileyebilecektir. Yukarıda belirtilen bu hususlar, söz konusu bu iki kiralık çok maksatlı fırkateynin hafife alınması anlamını da taşımamaktadır. Gerçek bir durumda kullanılması halinde, dengeleri top yekun değiştirmese de, beklenmedik sürpriz sonuçlar yaratabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak bunu değerlendirebilmek için bile, gemilerin Yunanistan’ın elinde ilk bir iki yıllık performanslarının ne olacağını da izlemek gerekir. Diğer yandan 20 Mayıs 2015 tarihinde Fransız Savunma Bakanlığının yayınladığı basın bildirisinde, Fransa’nın güneyinde bulunan Levant adası açıklarında 12 ve 19 Mayıs 2015 tarihlerinde FREMM sınıfı FS Aquitaine (D650) tarafından bir adet MM40 Exocet ve Europen Cruise’ın test atışlarının başarıyla gerçekleştirildiği duyurulmuştur. Atışı gerçekleştiren FS Aquitaine (D650) ile aynı sınıftan FS Languedoc (D653) Yunanistan’a verilecek gemilerdir. FS Aquitaine (D650) 2012’de, FS Languedoc (D653) ise 2016’da Fransız Deniz Kuvvetlerine katılmışlardır. 13 Nisan 2018 tarihinde Fransız Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada ise, Suriye harekatı için bir araya gelen çok uluslu birleşik deniz görev grubu içinde yer alan FREMM sınıfı bir fırkateyn tarafından, Suriye’de belirlenen hedefe, gece şartlarında Europen Cruise (Storm Shadow/SCALP EG) mermisinin gönderildiği bildirilmiştir. Diğer bir kaynakta ise, çok uluslu birleşik görev grubu içerisinde FREMM sınıfı FS Aquitaine (D650), FS Provence (D652) ve FS Languedoc (D653) gemilerinin bulunduğu ifade edilmektedir. Aynı kaynakta, FS Languedoc (D653) tarafından 3 adet Europen Cruise (Storm Shadow/SCALP EG) mermisinin ateşlendiği ancak, diğer iki gemiden birinin ateşleme yapamadığı, hangisinin atışı gerçekleştiremediğinin ise açıklık kazanmadığı belirtilmiştir. Netice itibarıyla teyide muhtaç açık kaynak bilgilerine göre, ilk uluslararası operasyonel tecrübede 3 adet FREMM sınıfı gemiden sadece biri 3 adet Europen Cruise ile satıhtan karaya atış gerçekleştirebilmişken, diğer iki gemiden biri atışı gerçekleştirememiş, bir diğeri ise atış yapmamıştır. 3 adet Storm Shadow/SCALP EG atışı yapan FS Languedoc (D653)’un diğer iki gemi için de atış yaptığı gibi bir izlenim ortaya çıkmaktadır. Meseleye Fransa açısından bakıldığında ise, bambaşka bir boyutla karşı karşıya kalmaktayız. Fransa son dört yıldır deniz savunma sanayisinin ürünlerini pazarlama atağına kalkmış durumdadır. 9 adet FREMM sınıfı firkateynden 2 tanesinden birini 2014’de Fas’a, diğerini 2015’de Mısır’a vermiştir. Kalan 7 adet firkateynden diğer 2’sini de Yunanistan’a finansal kiralama yoluyla vermektedir. Kendisi ise halihazırda 5 adet FREMM sınıfı firkateyne sahip olmakla birlikte bunun dışında bir adet de yapım halindedir. Fransız Cumhurbaşkanı Macron ile birlikte Fransa, çevik, esnek, yaratıcı ve büyük oynayan bir ülke görünümünü vermeye çalışmaktadır. Suriye kuzeyinde ülkemize karşı koyduğu tavır ve almaya çalıştığı rol ve Suriye harekatı kapsamında çok uluslu birleşik deniz görev grubuna yaptığı katkı ile karar süreçlerinde etkili ve sürekli faal bir ülke konumunda olduğunu hissettirmek istemektedir. Kendi milli savunma sanayi ürünlerini Ege denizi ile Doğu ve Güney Akdeniz bölgelerindeki ülkelere ihraç etme girişimlerinin yanı sıra, son dönemlerde Asya-Pasifik bölgesinde de bu yöndeki faaliyetleri dikkat çekmektedir. Örneğin, Avustralya için 12 adet denizaltının yapımı konusunda anlaşma sağlanmıştır. Fransız Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Christophe Prazuck, dünyanın yeni sıklet merkezinin Hint-Asya-Pasifik bölgesi olduğunu, Fransa’nın ticaretinin bu bölgede yoğunlaştığını ve 1.6 milyon Fransızın yaşadığı bu bölgede ülkelerinden uzakta olmadıklarını, hatta bölgenin bir ülkesi olduklarını belirterek, Pasifik bölgesinde ise bizatihi yaşadıklarını ifade eden ilginç açıklamalarda bulunmuştur. Sonuç olarak, Fransa stratejik oyunlar kurmaya çalışırken, komşumuz Yunanistan maalesef bu oyunlardan birinin taktik oyuncusu olmayı seçmektedir. Hayali Türkiye tehdidi iddiası ve antlaşmalarla kendisine devredilmemiş Türk adalarına asker çıkarması Yunanistan’a bir fayda sağlamayacağı gibi, Türk savunma sanayinin geldiği nokta dikkate alındığında ise komşumuzun dökme suyla değirmeninin dönmeyeceğini anlaması gerekmektedir. Yunan basınında ise, Fransa’nın fırkateynleri vermesiyle Yunan Deniz Kuvvetleri’nin ‘‘derin bir nefes alacağı’’ ifade edilmekte ve kiralamanın, Ege’de gerginliğin tırmandığı bir dönemde Fransa’nın Yunanistan’ın yanında olduğu mesajı olarak değerlendirilmektedir. Ancak Fransa’nın bütün bunları neyin karşılığında yaptığı ise sorgulanmamaktadır. ‘‘Derin bir nefes’’ alınabilmesi için Ege Denizinde her iki komşu ülke arasında barış, güven ve istikrarın tesis edilmesi gerekmektedir. Kaynaklar: http://www.hurriyet.com.tr/dunya/macrondan-atinaya-2-kiralik-firkateyn-40812291 https://www.aksam.com.tr/amp/dunya/yunanistan-fransadan-firkateyn-kiralayacak/haber-727958 http://www.defense-aerospace.com/article-view/release/192653/france-to-lease-two-fremm-frigates-to-greece-for-5-years%3A-report.html https://www.thelocal.fr/20180421/greece-to-lease-french-warships-amid-aegean-tensions-with-turkey https://navaltoday.com/2016/08/17/french-navys-newest-fremm-frigate-begins-lengthy-deployment/ http://dergipark.gov.tr/download/issue-file/548 https://www.upi.com/Defense-News/2015/05/21/French-FREMM-frigate-test-fires-cruise-missile/5711432232361/ http://www.navyrecognition.com/index.php/west-european-navies-vessels-ships-equipment/french-navy-marine-nationale-vessels-ships-equipment/ http://www.defenseworld.net/news/22338#.WtyY4ciFPIU https://taskandpurpose.com/france-cruise-missile-syria-strikes/ http://nationalinterest.org/feature/the-macron-miracle-could-transform-france-global-powerhouse-25477 https://www.aspistrategist.org.au/frances-increasing-naval-presence-in-the-asia-pacific-we-live-in-the-region/ Alp Kırıkkanat / Paragon Teknoloji A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı alp.kirikkanat@paragonteknoloji.com 7DENİZ