Geçtiğimiz günlerde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Dijital Türk Lirası birinci faz değerlendirme raporu yayınlandı.
İlk olarak 2020 yılında dijital para Ar-Ge çalışmalarına başladı. Ardından TCMB ve paydaşları belirlenerek İşbirliği Platformu kuruldu. İlerleyen süreçte 2022’de Faz-1 çalışmaları kapsamında ilk pilot test gerçekleştirildi. Nihai olarak ise 2023’te Faz-1 tamamlanarak 2024 yılında değerlendirme raporu yayınlandı. Raporda DTL’nin gelen yapısı ve kapalı devre gerçekleştirilen ödeme işlemlerinden elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Ayrıca ilerleyen süreçte DTL’nin geleceği ve kullanımı hakkında da önemli bilgiler verilmektedir.
Dünya Genelinde Gerçekleştirilen Dijital Para Çalışmaları
Şekil 1’de ulusal dijital para çalışmalarını yürüten devletler gösterilmektedir. Dünya genelinde 131 ülkeden 11’i dijital paraların kullanımına başlamış olup, Türkiye’nin içinde içerisinde bulunduğu 21 ülkede pilot çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Ayrıca 80’e yakın ülke ise ilgili teknolojiyi araştırmakta ve geliştirmek için faaliyet yürütmektedir. Son süreçte gelişen teknolojinin bir çok alanda etkinliğini artırması gözlemlenmektedir. Bu durum ise gelecekte ulus devletlerin dijital paraları kullanıma sunması ve insanların günlük faaliyetlerinde kullanması muhtemeldir.
Teknolojinin gelişimi insan hayatında köklü değişimlerin yaşanmasına neden olmuştur. Farklı amaçlara yönelik ürün ve hizmetlerin ortaya çıkışını beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda ortaya çıkan önemli yeniliklerden birisi de blokzincir teknolojisidir. Blokzincir teknolojisinin ilk kullanım alanı kişiler arası elektronik (kripto) para transfer sistemidir. Blokzincir teknolojisi kripto paralar ile finansal işlemlerin 7/24 gerçekleştirilmesine imkân tanınması ve merkezi bir otoriteye bağlı kalmamasıyla devrim niteliğinde bir yenilik olarak tanımlanmaktadır.
Blokzincir teknolojisi genellikle finansal işlemlerin yanında farklı alanlarda da kullanılmaktadır. Örneğin, lojistik, tedarik zinciri yönetimi, çevrim içi eğitim, bulut depolama işlemleri, e-ticaret faaliyetleri finans ve bankacılık gibi birçok sektörde aktif olarak kullanılmaktadır. DTL faz 1 raporunda da belirtildiği gibi dağıtık defter (blokzincir) teknolojisinin kullanımıyla dijital para ile ödeme gerçekleştirilmiştir.
Özellikle 2017-2018 arasında getirilen düzenlemeyle mobil ödeme yöntemlerinin geliştirilmesi ayrıca COVID-19 sonrası salgın nedenleriyle temassız ödeme, FAST, Karekod ile ödeme, vb. ödeme yöntemlerinin kullanımını artırmıştır. Kısa sürede insanlar ve işletmeler tarafından doğal bir süreç içerisinde nakit para kullanımı azalmıştır. Bu bağlamda düşünüldüğünde DTL’nin alışveriş ve alım-satım da kolaylıkla kullanılacaktır.
DTL’nin kullanımına yönelik yapılan araştırmalarda kullanıcıların sistemin teknolojik ve hukuki alt yapısının oluşturulmasının ardından güvenlik endişelerinin giderilebileceğini düşünmektedirler. Bu durum ise gerekli alt yapı çalışmalarının tamamlanmasının ardından bireysel ve kurumsal kullanıcıların sisteme kolaylıkla dahil olup aktif bir şekilde kullanımını gerçekleştirecektir.
