İtalya Kuşak ve Yol Projesi’nden çekildi, Türkiye’nin bu projedeki rolü ne olur?

İtalya’nın Kuşak ve Yol Projesi’nden (BRI) Çekilmesinin Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoruna (IMEC) Etkisi ve Türkiye’nin Küresel Ulaşım Koridorlarındaki Rolü konusunda yeni bir fırsat olabilir mi?

Çin menşeili ürünlerin Avrupa pazarını istila ettiği bilinen bir gerçektir. Ayrıca Avrupa’nın sanayi lokomotifi Almanya’nın Çin’e yaptığı ihracat azalmaktadır. Bunun yanı sıra Avrupa’nın 2050 sıfır emisyon hedefi Çinli firmaların Avrupa’ya yaptığı yeşil ihracatı artırmıştır. Bu durum ise İtalya tarafından sürdürülmesi zor olarak görülmekteydi. Geçtiğimiz günlerde İtalyan basınında yer alan habere göre bu süreç nihayete erdirilmiş olup İtalya Kuşak ve Yol Projesinden çekildiğini Çinli yetkililere bildirmiştir. Bu kapsamda İtalya’nın da kurucular arasında IMEC projesini akıllara getirmiştir. IMEC projesi ise Hindistan’ın Avrupa’ya uzanan yolunu ifade etmektedir.

Hindistan’ın ev sahipliğinde Eylül ayında gerçekleşen G20 Liderler Zirvesi’nde IMEC açıklanmıştır. Projenin kurucuları ise ABD, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Avrupa Birliği (AB), İtalya, Fransa ve Almanya’dır. Başlangıç noktası Hindistan olan projenin güzergahı BAE, Suudi Arabistan, Ürdün, İsrail ve Yunanistan üzerinden Avrupa’ya ulaşmaktadır. Projenin önemli bir figürü olan İsrail ve Yunanistan ise projenin kurucuları arasında yer almamaktadır. İsrail’in Hayfa limanı, Yunanistan’ın ise Pire limanı IMEC projesinin önemli kavşak noktalarını oluşturmaktadır.

Fakat 7 Ekim 2023’te başlayan İsrail-Filistin arasındaki gerginlik Orta Doğu’daki belirsizliği artırmıştır. Bölgedeki tansiyonu yükseltmiştir. Dahası Yemen’in de çatışmaya dahil olması Orta Doğu’daki gelişmeleri derinden etkileyecektir. Bu durum ise IMEC’in uygulanabilirliğini tartışmaya açık hale getirmiştir.

Diğer yandan 26 Ekim 2023’te Gürcistan’da gerçekleştirilen Uluslararası ‘‘İpek Yolu’’ konferansında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan tarafından Crossroad of Peace (Barış Kavşağı) projesi açıklanmıştır. Barış Kavşağı projesinin Güney-Kuzey ve Doğu-Batı yönünde ulaşımın sağlanmasını kolaylaştırması beklenmektedir. Projede Türkiye’nin Doğu-Batı hattındaki rolü daha önemli hale gelmektedir. 

Genel olarak küresel ulaşım koridorlarını incelendiğimizde Türkiye’nin de paydaşı olduğu Kuşak ve Yol projesinden IMEC’e bir kayma yaşandığı söylenebilir. Fakat burada IMEC’in uygulanabilirliği önemli bir soru işaretidir. IMEC kurucularının 2 ay içinde projenin uygulamasına yönelik eylem kararlarını açıklamaları bekleniyordu. Fakat İsrail ve Filistin’de yaşanan olaylar nedeniyle Ürdün, İsrail hattında gecikmelere neden olacaktır. Bu bağlamda düşünüldüğünde Hindistan’dan başlayan bir koridorun İran ve Türkiye üzerinden AB’ye ulaştırması da düşünülebilir.

Türkiye’nin Doğu-Batı ve Kuzey-Güney yönünde bir geçiş noktasında olması bölgede gerçekleştirilecek uluslararası ticaret ve lojistik faaliyetlerin de doğal bir proje ortağı olmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Türkiye’nin ayrıca gelecekte Kazakistan petrolü, Azerbaycan ve Türkmenistan doğal gazı ile AB’nin enerji arz güvenliğinde önemli bir rol oynaması beklenmektedir. Bunun yanı sıra birden fazla projede ortak çalışan AB ve Türkiye IMEC projesinde de iş birliğine gidebilir. Bu durum Türkiye ve AB’nin ekonomisine ve ticaretine pozitif katkı sunacaktır.

Türkiye hali hazırda enerji arz kaynaklarını çeşitlendirmiş ve gelecekte Karadeniz ve Akdeniz faaliyetleriyle kendi enerji kaynaklarına sahip olma potansiyeli yüksek bir ülke konumundadır. Ayrıca genç nüfusu ve teknolojik alt yapısı ile sanayi üretim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği ve daha yüksek kapasitede üretim gerçekleştirilebilecek nadir ülkelerdendir. Türkiye aynı zamanda Avrupa’nın hem ticareti partneri hem de yakın bir komşusudur. Nihai olarak tüm bu parametreler göz önünde bulundurulduğunda Avrupa’nın doğudaki üretim kaynaklarına ulaşımı kolaylaştırmasının yanı sıra Türkiye gibi üretim olanakları yüksek bir ülkede yatırım fırsatlarını kaçırılmamalıdır. Türkiye’nin jeopolitik konumu nedeniyle üretilen ürünlerin dünyanın çeşitli noktalarındaki perakendecilere dağıtımı da oldukça kolay olacaktır.