Körfezʹdeki canlı çeşitliliği ve balık türleri artarken, balıklardaki ağır metal oranları da düştü. Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü tarafından yayınlanan son raporda, Körfez barbunu ve ısparozun Türk Gıda Kodeksi, MAFF (İngiliz Gıda, Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı) ve FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) ağır metal limit değerlerinin çok altında olduğu tespit edildi. 2000ʹli yıllara kadar her türlü atığın boşaltıldığı bir yer olarak kullanılan İzmir Körfeziʹndeki su kalitesinin, günümüzde ʹAB Yüzme Suyu Yönetmeliğiʹ kriterlerini sağlayan kaliteye ulaştığı belirtilirken, deniz altındaki yaşam da iyileşmeyi gözler önüne seriyor. İç körfezde çözülmüş oksijen seviyesinin yükselmesi ile birlikte canlı türü sayılarında da ciddi artış yaşanıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesiʹnin Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü işbirliği ile yürüttüğü çalışmaların İzmir kamuoyu ile paylaşılan 2013 yıl sonu raporu ʹYüzülebilir Körfezʹ için umut verirken, Körfezʹde yetişen balıkların ağır metal incelemelerinde de çarpıcı sonuçlar çıktı. Üniversitenin Dış, Orta ve İç Körfezʹde yılda dört kez olmak üzere 38 istasyondan aldığı örneklerden elde edilen sonuçlar, ʹBüyük Kanal Projesiʹnin İzmir Körfezi Denizel Ortamındaki Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik ve Mikrobiyolojik Etki ve Sonuçlarının İzlenmesiʹ adlı raporda yayınlandı. 2013 yılı Aralık ayında hazırlanan son raporda, Dış Körfezi temsil eden Foça - Gediz Nehriʹnin denize döküldüğü bölge ile Gülbahçe bölgesi ve orta-iç Körfezʹi temsil eden Uzunada bölgesinde yakalanan barbun ve ısparoz balıkları ağır metal açısından incelendi. Türk Gıda Kodeksi Standartlarına göre bir kiloda 1000 mikrogram olan civa sınır değeri Körfez barbun ve ısparozunda en düşük 48 ve en yüksek 284 mikrogram/kilogram olarak belirlendi. 50 mikrogram/kilogram olan kadminyum sınır değeri Körfez balığında en yüksek 1.76, 300 mikrogram/kilogram kurşun sınır değeri yine balıklarda en yüksek 219 olarak ölçüldü. Dünya Sağlık Örgütü standartlarına göre 50.000 mikrogram/kilogram krom sınır değeri körfez ısparoz ve barbunlarında en yüksek 162, 30.000 mikrogram/kilogram bakır sınır değeri en yüksek 609, 100.000 mikrogram/kilogram çinko sınır değeri ise 7 bin 933 olarak ölçüldü. Raporda; İzmir Körfeziʹnden yakalanan barbun ve ısparoz balıklarında ölçülen ağır metal konsantrasyonlarının Türk Gıda Kodesi, MAFF (İngiliz Gıda, Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı) ve FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) limit değerlerinin çok altında olduğu belirtilirken, ağır metal konsantrasyonlarının Büyük Kanal Projesiʹnin hayata geçmesine bağlı olarak azalmakta olduğu bilgisi yer aldı. Örnek olarak ise en kritik ağır metal olan civa konsantrasyonunun maksimum değerinin 399 mikrogram/kilogramdan 284ʹe (Türk Gıda Kodeksi Standartları 1.000, MAFF standartları 500) düştüğü belirtildi. PROF. KÜÇÜKSEZGİN: BALIKLARDA METAL SEVİYESİ DÜŞTÜ İZSU Genel Müdürlüğü ile birlikte 1996 yılından bu yana ve özellikle 2000 yılından sonra sürekli İzmir Körfeziʹnde çalışma yaptıklarını söyleyen DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Filiz Küçüksezgin, “Her yıl düzenli olarak dış ve orta Körfezʹde yoğun olarak bulunan ve tüketilen barbun ile ısparoz balıklarında metal (konsantrasyonu) ölçümleri gerçekleştiriyoruz. 2004 yılına kadar ölçtüğümüz metal değerlerindeki maksimum seviyeler son yıllarda azaldı. Bulunan metal konsantrasyonları Dünya Sağlık Örgütüʹnün ve İngiltereʹdeki yönetmeliklerin izin verdiği tolere edilebilir miktarının çok altındaˮ diye konuştu. Büyük Kanal Projesiʹnin Körfezʹde büyük bir iyileşmeye yol açtığını belirten Küçüksezgin, “Özellikle ışık geçirgenliğinin artması, canlıların alt tabakaya kadar inmesine sebep oldu. Sirkülasyon ve oksijen seviyesinin artması tür çeşitlerini de artırdıˮ dedi. İZMİR KÖRFEZİ YENİDEN DOĞDU İzmir Körfeziʹndeki değişimi 2000 yılından bu yana sürekli kontrol altında tutan İzmir Büyükşehir Belediyesiʹnin her ay İZSU Genel Müdürlüğü Laboratuvarıʹna yaptırdığı analiz sonuçları, Körfezʹdeki iyileşmeyi gözler önüne seriyor. 11 noktadan alınan numunelerde yapılan tahliller, Körfezʹdeki su kalitesini belirlemek için kullanılan askıda katı madde, koli basili ve bulanıklık verilerinin, son yıllarda ʹAvrupa Birliği Yüzme Suyu Yönetmeliğiʹ sınır değerlerinin altında olduğunu ortaya koyuyor. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Deniz Suyu Kriterlerine göre belirlenen litrede 30 miligram üst sınır değer Körfezʹdeki su kalitesinin artmasından dolayı birçok istasyonda litrede 5 miligramın altında ölçülüyor. Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği (AB Yüzme Suyu Direktifi) kalite kriterlerine göre 100 mililitre suda 200 - 2000 olarak belirlenen fekal koliform (koliform bakteri) değerleri ise İzmir Körfeziʹnde özellikle istasyonların tamamına yakın kısmında “0ˮ olarak saptanıyor. Körfezʹdeki toplam koliform oranı (gıda ve suların sıhhi durumunu gösteren bakteri) da sınır değerlerin çok altında çıkıyor. AVRUPA STANDARTLARINDA ARITMA İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan arıtmalarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığıʹnın gerçekleştirdiği denetlemeler de, çıkış suyu değerlerinin, kirlilik sınırlarını belirleyen standartların çok altında olduğunu ortaya koyuyor. Genişleyen sınırlarla birlikte İzmir Büyükşehir Belediyesiʹnin, 17ʹsi ileri biyolojik olmak üzere işlettiği arıtma sayısı köy arıtmaları ile birlikte 67ʹye ulaştı. Arıtma tesis sayısının fazlalaşması ve çıkış suyu kalitesinin yüksek olması, sadece İzmir Körfeziʹnde değil, kentin turistik yörelerindeki deniz suyu kalitesini de artırıyor. NEREDEN NEREYE GELİNDİ? 1960ʹlı yıllardan itibaren İzmir Körfezi giderek kirlenmeye başladı ve her türlü atık arıtmaya tabi tutulmadan Körfezʹe aktı. Bu süreç 2000 yılına kadar devam etti. 2000 yılında devreye giren Büyük Kanal Projesi ile tüm atık sular arıtma tesislerinde arıtılarak Körfezʹe deşarj edilmeye başlandı. 2002 yılında da Güneybatı Atık Su Arıtma Tesisi hizmete girdi. Bunu Ragıp Paşa Dalyanıʹnın yıkılması, Meles Deltasıʹnın ıslahı, endüstriyel kuruluşlara arıtma tesislerinin yaptırılması ve ıslah çalışmaları izledi. Dere yataklarının içindeki kanal hatları iptal edilerek dere kenarlarına alındı, derelerin sadece yağmur suyunu Körfezʹe taşıması sağlandı. Böylelikle İzmir, atık su alt yapısı ile gelişmiş ve çağdaş metropollerle yarışır bir konuma ulaştı. Can çekişen Körfez, eski yıllarda olduğu gibi mavi rengiyle tekrar bütünleşti. İzmir Büyükşehir Belediyesi, ilçe ve beldelere kurduğu biyolojik arıtma tesisleri ile Gediz, Nif ve Küçük Menderes havzalarını kirlilikten kurtardı. 2008 - 2013 yılları arasında 872 bin 500 kişinin evsel atığını arıtacak kapasitede biri biyolojik, 10ʹu ileri biyolojik olmak üzere 11 arıtma tesisi hizmete alındı; bu arıtmalar için 85.5 milyon liralık yatırım yapıldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Türkiyeʹnin en önemli çevre yatırımlarından birine daha imza atarak, arıtma çamurlarının çürütülüp değerlendirilmesini sağlayacak aynı zamanda depolanma sorunun ortadan kaldırarak, biogaz elde edilmesini sağlayacak, ʹÇamur Çürütme ve Kurutma Tesisiʹni de devreye aldı. 2014 yılının Ocak ayında hizmete giren tesis için 61.5 milyon liralık yatırım yapıldı. 2 milyon liralık yatırımla İzmirʹin ilk ʹsolar çamur kurutmaʹ tesisi Havza Atık Su Arıtma Tesisiʹnde hizmete girdi. İzmir Büyükşehir Belediyesiʹnin 2008 yılından bu yana arıtma yatırımları için harcadığı tutar 149 milyon lira oldu. Giderek sığlaşan ve deniz alanlarının azaldığı gözlenen İzmir Körfeziʹnin kurtarılması için ʹBüyük Körfez Projesiʹ başlatıldı. İzmir Körfeziʹne akan dere ağızlarının temizlenmesi, Körfezʹin kuzeyinde bir sirkülasyon kanalı açılması ve Körfez tabanındaki malzemelerin temizlenmesi için 10 milyon liralık yatırımla kazıcı-emici ve destek tipi olmak üzere 2 yeni gemi alımı yapıldı. (DHA) 7deniz
Editör: TE Bilisim