Hazar Denizi için uzlaşma sağlandı

Rusya, İran, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan, 20 yıldan uzun süredir uzlaşı sağlanamayan Hazar Deniziʹnin hukuki statüsüyle ilgili Pazar günü anlaşmaya vardı. Anlaşmayla, Hazar Deniziʹnin zengin petrol ve doğalgaz rezervlerinin daha fazla kullanıma açılması, yüzeyin ortak kullanılması ve Hazarʹa kıyısı olmayan ülkelerin bölgede askeri faaliyet yürütmesine izin verilmemesi öngörülüyor. Buna göre, balıkçılık, denizcilik, bilimsel araştırma faaliyetleri ve boru hatlarının döşenmesi tarafların uzlaşıya vardığı anlaşma kapsamındaki kurallara göre düzenlenelecek. Denizcilik, balıkçılık, bilimsel araştırmalar ve ana boru hatlarının döşenmesi, tarafların üzerinde mutabakata varacağı kurallara göre gerçekleşecek. Kapsamlı deniz projelerinin hayata geçirilmesi durumunda mutlaka ekoloji faktörü dikkate alınacak. Kazakistanʹın Aktav şehrinde bir araya gelen beş ülke lideri anlaşmaya imzalarını attı. Ev sahibi Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev imzalar atılmadan önce yaptığı konuşmada liderlerin ʹtarihi bir olayın katılımcılarıʹ olduklarını söyledi ve ˮHazar Deniziʹnin statüsü konusunda uzlaşıya varmanın zor olduğunu ve uzun sürdüğünü itiraf edelim. Görüşmeler 20 yıldan uzun sürdü ve tarafların ortak çabalarıyla olduˮ dedi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de anlaşmanın ʹçığır açan bir gelişmeʹ olduğunu belirtip Hazar Deniziʹne komşu ülkeler arasında daha fazla askeri işbirliği yapılması çağrısında bulundu. Sovyetler Birliğiʹnin dağılmasından bu yana Hazar Deniziʹyle ilgili 50ʹye yakın görüşme yapıldı. Liderlerin katılımıyla bu seviyedeki zirvelerin ise 2002ʹden bu yana beşincisi düzenlenmiş oldu.  Anlaşma, Hazar için ʹdenizʹ mi, ʹgölʹ mü ifadesinin kullanılacağı açısından önemliydi zira uluslararası hukukta her iki ifade için farklı yasal düzenlemeler getiriliyor. Anlaşmada Hazar için ʹdenizʹ ifadesi kullanılsa da, Rusya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Grigory Karasin bu hafta başında Kommersant gazetesine açıklamasında ʹanlaşmanın özel hukuki statüʹ tanıyacağını söylemişti. Kremlin, anlaşma için ʹdenizin büyük bir kısmının ortak kullanımda kalmasını ancak denizdibi ve yeraltı kaynaklarının bölünmesini öngördüğünüʹ ifade etmişti. Anlaşma uyarınca en az paya sahip İranʹın Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de Pazar günü anlaşmanın ʹönemli bir belgeʹ olduğunu söyledi ama Hazar Deniziʹyle ilgili fikir ayrılıklarına tamamen nokta koymadığını belirtti. Ruhani, Hazarʹa kıyısı olmayan ülkelerin askeri birliklerini bölgeye konuşlandıramayacak olmasını da memnuniyetle karşıladığını söyledi. Ruhani, ˮHazar Denizi yalnızca Hazar devletlerine aittirˮ dedi. 7DENİZ